کنگلومرا (Conglomerate) یک سنگ رسوبی آواری است که از خرده سنگ های گرد شده با قطر بیش از دو میلیمتر تشکیل شده است. فضاهای بین خرده سنگ‌ها معمولاً با ذراتی به اندازه ماسه و رس پر شده است. این ذرات و خرده سنگ ها توسط سیمانی که معمولاً از کلسیت یا کوارتز تشکیل شده است، به هم چسبیده است. کنگلومراها معمولاً در محیط‌های پرانرژی مانند رودخانه‌ها و نهرها که جریان‌های قوی می‌توانند آوارهای بزرگتر را گرد کرده و حمل کنند، یافت می‌شوند.
کنگلومرا چیست؟
اگر خرده سنگ های گرد شده با اندازه بزرگتر از دو میلیمتر در زمینه ای از رس یا ماسه قرار بگیرند و همۀ این‌ها توسط سیمانی به هم بچسبند، نوعی سنگی رسوبی به نام کنگلومرا شکل می‌گیرد. این سیمان معمولاً کلسیت، سیلیس یا اکسید آهن است، کنگلومرا یک سنگ رسوبی از نوع آواری است. گرد شدن خرده سنگ‌ها نشان می‌دهد که:
- یا سنگ‌ها از منبع خود بسیار دور شده اند.
- یا در اثر جزر و مد ساحلی به حرکت موج منتقل شده‌اند.
Conglomerate می‌تواند ترکیبات متنوعی داشته باشد. این تنوع ترکیبی ناشی از این است که خرده سنگ های گرد شده موجود در آن، می‌تواند از هر جنسی باشد و در این مورد محدودیتی وجود ندارد. به عنوان مثال، این خرده سنگ ها می‌توانند از جنس کوارتز، کلسیت، قطعات سنگ رسوبی، آذرین و یا سنگ دگرگونی باشند. رایج ترین قطعه های سنگی گرد شده که در کنگلومراها دیده شده است، آوارهای کوارتزیت، ماسه سنگ، سنگ آهک، گرانیت، بازالت و گنیس هستند.
ماتریسی که سنگ‌های خرد شده را به هم متصل می‌کند، می‌تواند ترکیبی از ماسه، گل و سیمان شیمیایی باشد. سیمان‌های شیمیایی رایج، کلسیت یا کوارتز هستند.
ویژگی و مشخصه های Conglomerate
- بافت: آواری (درشت دانه)
- اندازه دانه ها: بزرگتر از 2 میلیمتر.
- آوارها به راحتی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند، باید قابل شناسایی باشند.
- میزان یا درجۀ سختی: نرم تا سخت؛ وابسته به ترکیب آوار و مقاومت سیمان.
- رنگ: متغیر، وابسته به ترکیب آوار و ماتریس.
انواع کنگلومرا
طبقه‌بندی کنگلومراها بر اساس طیف سنگ‌شناسی‌های موجود در سنگریزه‌ها، میزان درجه جورشدگی، ترکیب ماتریس و اینکه آیا قطعات سنگی (clasts) با یکدیگر در تماس هستند یا خیر، انجام می‌شود. هر یک از این معیارها پیامدهای ژنتیکی دارد. انواع conglomerate عبارتند از:
- ارتو کنگلومرا.
- پاراکنگلومرا.
- conglomerateهای الیگومیکت.
- conglomerateهای پلی میکت.
- conglomerateهای با جورشدگی خوب.
- conglomerateهای با جورشدگی ضعیف.
درجه جورشدگی، نوع رسوبگذاری را نشان می‌دهد. conglomerateهای با جورشدگی خوب، توسط جریان‌های آب معمولی شکل می‌گیرند. conglomerateهای با جورشدگی ضعیف، در نتیجه رسوبگذاری سریع، مانند جریان‌های گلی یا لغزش‌های زیرآبی ایجاد می‌شوند.
1- ارتوکنگلومرا
در این سنگ ها، اسکلت اصلی سنگ دانه ای است و ماتریکس کمتر از 15 درصد کل سنگ را تشکیل داده است.
2- پاراکنگلومرا conglomerate
در این conglomerateها، ماتریکس بیش از 15 درصد کل سنگ را تشکیل داده و اسکلت اصلی گِلی است.
3- الیگومیکت conglomerate
conglomerateهایی که قطعه سنگ های اصلی موجود در آن از یک نوع (جنس) است، کنگلومرای الیگومیکت نامیده می‌شوند. الیگومیکت‌ها ممکن است نتیجه حمل و نقل و سایش زیاد باشند.
4- پلی میکت
conglomerateهایی که قطعه سنگ های موجود در آن بسیار متنوع است، کنگلومرای پلی میکت نامیده می‌شوند. پلی میکت ها در بیشتر موارد احتمالاً محلی هستند و کمتر جابجا شده‌اند.
5- کنگلومراهای با جورشدگی خوب
conglomerateهایی که نوع سنگریزه‌هایشان عموماً از یک نوع (جنس) است، با جورشدگی خوبی دارند و فاقد ماتریکس هستند. جورشدگی خوب، نشان می‌دهد که سنگ یک دورۀ طولانی از فرسایش و رسوبگذاری را گذرانده و کانی‌های ناپایدار و ضعیف خود را از دست داده است. در این conglomerateها، سنگریزه‌ها اغلب از جنس کوارتز یا چرت هستند. محیط زمین‌شناسی رسوبگذاری آن ها نیز معمولاً دریا است.
6- کنگلومراهای با جورشدگی ضعیف
conglomerateهای با جورشدگی ضعیف، سنگریزه ناهمگن و ماتریس فراوان دارند. ماتریس این کنگلومراها معمولاً از رس یا ماسه است. فراوانی کانی‌های ناپایدار با جورشدگی ضعیف، نشان‌دهنده فرسایش و رسوبگذاری مکانیکی سریع است، مانند رسوبگذاری در مخروط افکنه‌ها یا جریان‌های چگال ناشی از جریان‌های گرانشی.
رسوبگذاری توسط یخ، چه در رسوبات یخچالی و چه در اثر رفتینگ در یخ، کنگلومراهای با جورشدگی ضعیف یا دیامیکتیت‌ها (کنگلومراهای بزرگتر و بدون جورشدگی) را نیز تولید می‌کند.
کنگلومرا چگونه تشکیل می‌شود؟
Conglomerate ها در جاهایی تشکیل می‌شوند که رسوباتی از آوارهای گرد با قطر حداقل دو میلیمتر انباشته می‌شوند. برای انتقال و ایجاد شکل گرد روی ذراتی به این بزرگی، به جریان آب قوی نیاز است. بعید است که انتقال با باد بتواند conglomerate ایجاد کند.
هم کنگلومراهای با غلبه ماتریکس و هم کنگلومراهای با غلبه قطعه، در محیط های پلایا تا کم عمق دریایی تشکیل می‌شوند. محیط رسوبگذاری ممکن است در امتداد یک جریان سریع یا ساحلی با امواج قوی باشد. این شرایط ممکن است فقط در زمان‌های جریان شدید یا عملکرد موج وجود داشته باشد. در این زمان‌ها است که بسیاری از رسوبات زمین برداشته، جابجا و رسوب می‌شوند.
برای تشکیل conglomerate، باید منبعی از ذرات رسوبی بزرگ در جایی در بالای جریان آب نیز وجود داشته باشد. شکل گرد این سنگ‌های رسوبی نشان می‌دهد که آنها توسط آب جاری یا امواج متحرک تا مسافتی جابجا شده‌اند. این شرایط در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها در بسیاری از نقاط جهان یافت می‌شود.
کنگلومراها اغلب زمانی شکل می‌گیرند که رسوبی عمدتاً متشکل از سنگ‌های قلوه‌ای به اندازه سنگریزه و قلوه سنگ ته‌نشین می‌شود. شن و رس ریزتر که فضاهای بین سنگ‌های قلوه‌ای بزرگتر را پر می‌کنند، اغلب بعداً روی سنگ‌های قلوه‌ای بزرگ ته‌نشین شده و فضای بین آنها را پر می‌کنند. پس از تراکم، رسوب یک سیمان شیمیایی بین دانه‌ها، رسوب را به سنگ متصل می‌کند.
کنگلومرای پودینگ استون
پودینگ استون (Pudding stone) نامی غیرعلمی برای کنگلومرایی است که از سنگ‌های رسوبی تشکیل شده و رنگ آن به شدت با رنگ زمینه سنگ در تضاد است. مردم بریتانیای امروزی اولین کسانی بودند که از این نام استفاده کردند. آنها ادعا می‌کنند که این سنگ‌ها آنها را به یاد “پودینگ آلو” می‌اندازد. پودینگ استون‌ها در بسیاری از نقاط جهان یافت می‌شوند.
در تصویر زیر، یک کنگلومرای پودینگ استون نشان داده شده است. این سنگ از سنگریزه‌های سنگ چخماق رنگارنگ در یک ماتریس سیلیکات سفید تا قهوه‌ای تشکیل شده است. این نوع سنگ در بسیاری از نقاط شهرستان هرتفوردشایر، انگلستان یافت می‌شود.
موارد استفاده
کنگلومرا از خرده سنگ‌های مختلف تشکیل شده است. از این رو، تمام بخش‌های این سنگ، استحکام فیزیکی و شیمیایی یکسانی ندارد. در نتیجه، برشکاری تمیز و ساب و صیقل دادن در مورد این سنگ اغلب امکان پذیر نیست و به عنوان سنگ ساختمانی، استفاده کمی دارد. اما conglomerateهایی که به خوبی سفت و سخت شده باشند و قابلیت برش تمیز داشته باشند، گزینه های جذاب و خوبی برای استفاده به عنوان سنگ کف و سنگ پله محسوب می‌شوند.
کنگلومرا را می‌توان خرد کرد تا به سنگدانه‌های ریزدانه تبدیل شود که در مواردی که به سنگدانه نیاز است، استفاده کرد.
بسیاری از conglomerateها سنگ‌های رنگارنگ و جذابی هستند و می توانند به عنوان سنگ زینتی استفاده می‌شوند.
تجزیه و تحلیل کنگلومرا گاهی اوقات می‌تواند به عنوان ابزاری برای اکتشاف استفاده شود. به عنوان مثال، بیشتر ذخایر الماس در کیمبرلیت قرار دارند. اگر یک conglomerate حاوی قطعاتی از کیمبرلیت باشد، منبع آن کیمبرلیت باید در بالادست مکانی باشد که قطعات کیمبرلیت در آن رسوب کرده‌اند. این ساده به نظر می‌رسد، اما قطعات کیمبرلیت ممکن است چند میلیون سال پیش در یک چشم‌انداز متفاوت رسوب کرده باشند – اما مردم در استفاده از این نوع سرنخ برای یافتن موفقیت‌آمیز یک کانسار الماس موفق بوده‌اند.
در موارد نادر، conglomerateها می‌توانند یک “کانسار پلاسر فسیلی” حاوی طلا، الماس یا سایر کانی‌های ارزشمند باشد. این کنگلومراها استخراج، خرد و به عنوان سنگ معدن فرآوری می‌شوند.
تفاوت کنگلومرا با برش
کنگلومرا و بِرِش (Breccia) سنگ‌های مشابهی هستند. هر دو از آوارهایی با قطر بیش از دو میلیمتر ساخته شده‌اند. تفاوت این دو سنگ در شکل قطعه سنگ های موجود در آن ها است. این قطعه سنگ ها می توانند زاویه‌دار و یا گرد باشند.
conglomerate عمدتاً از قطعات سنگی نیمه‌گرد تا گرد تشکیل شده است. برش عمدتاً از قطعات سنگی نیمه‌گوشه‌دار تا زاویه‌دار تشکیل شده است.
در ناحیه منشأ، هوازدگی شیمیایی و فیزیکی بر روی سنگ مادر عمل می‌کند و باعث شکستن یا تجزیه آن به قطعات کوچکتر می‌شود. این قطعات معمولاً نیمه زاویه‌دار تا زاویه‌دار هستند. اگر آوارها در نزدیکی رخنمون تجمع یافته و به سنگ تبدیل شوند، آن سنگ دارای قطعات زاویه‌دار است و یک بِرش خواهد بود.
اگر قطعات توسط یک جریان یا عمل امواج منتقل شوند، به یکدیگر و به سنگ‌های رسوبی دیگر در کف جریان ساییده می‌شوند. این سایش به مرور زمان باعث می‌شود که شکل زاویه‌دار آنها از حالت نیمه‌گرد به حالت گرد تبدیل شود. اگر قطعات گرد شده رسوب کنند و به سنگ تبدیل شوند، آن سنگ یک conglomerate خواهد بود.
تفاوت بین کنگلومرا و برش در تاریخچه حمل و نقل قطعات آنها است.
نظر خود را درج کنید